Nieporozumienia bezstresowego wychowania

Bezstre­sowe wychowanie weszło bard­zo dynam­icznie do pol­s­kich domów. Wiz­ja wychowa­nia bez ner­wów, krzyku, w zgodzie z jego prag­nieni­a­mi i potrze­ba­mi, szy­bko znalazła wielu zwolen­ników. Jed­nak po kilku lat­ach od wprowadzenia tej metody moż­na już usłyszeć głośne słowa kry­ty­ki: „Bezstre­sowe wychowanie tworzy małych ego­istów!”. Wielu określa go pog­a­rdli­wie słyn­nym: „Nie kop pana, bo się spocisz!”. Niesłusznie. Bezstre­sowe wychowanie, to świet­na meto­da wychowaw­cza. Pod warunk­iem jed­nak, że jest stosowana właś­ci­wie.

O stre­sie słów kil­ka
„Pokon­aj stres!” „Naucz się wal­czyć ze stre­sem!” – media z wszys­t­kich stron próbu­ją nas nauczyć, jak bronić się przed sze­roko­rozu­mi­anym stre­sem. Wszys­tko to prowadzi do jed­nego wniosku – stres jest zły. Jest niebez­pieczny i należy go unikać, a gdy się pojawi – zwal­czać. To jed­nak nie do koń­ca słuszne pode­jś­cie. Stres bywa także dobry, częs­to zapom­i­namy o zale­tach przeży­wa­nia napię­cia i poden­er­wowa­nia. Dzię­ki tym emocjom uczymy się na włas­nych błę­dach i mobi­lizu­je­my do dzi­ała­nia. Potrafimy też odbier­ać radość – stres odczuwany przed egza­minem potęgu­je szczęś­cie z jego zda­nia. Co również ważne – odczuwane poden­er­wowa­nia uczy pewnych zasad społecznych. Nieprzestrze­ganie ich rodzi negaty­wne uczu­cia. Warto zatem wiedzieć, że stres zwycza­jnie jest nam potrzeb­ny, odd­ziela rzeczy ważne od mniej istot­nych. A jak wyglą­da to w kon­tekś­cie wychowa­nia dziec­ka?

Bezstre­sowe nie oznacza „bez najm­niejszego stre­su”
Życie bez stre­su nie ist­nieje. Stres przeży­wa już noworodek, przy­chodząc na świat. Niemowlę, które nie może zas­nąć w głośnym pomieszcze­niu albo które chce na ręce, a mamy nie ma obok — też przeży­wa stres. Raczku­ją­cy bobas się stre­su­je, bo albo się uderza, albo nie może czegoś dosięgnąć. Przykłady te moż­na by mnożyć, jed­nak pod­sumowanie będzie jed­no – nie da się uwol­nić dziec­ka od napię­cia, poden­er­wowa­nia oraz złych emocji. Na pewno wiedzi­ał o tym twór­ca kon­cepcji bezstre­sowego wychowa­nia – Ben­jamin Spock. Skąd więc taki pomysł?

Warto wiedzieć, że wspom­ni­any pan Spock pod­kreślał, że bezstre­sowe wychowanie nie jest tożsame z per­misy­wiz­mem – czyli abso­lut­ną tol­er­ancją dla zachowań innych ludzi (w tym przy­pad­ku oczy­wiś­cie — dzieci). Bezstre­sowe wychowanie ma pole­gać na sza­cunku dla dziec­ka jako oso­by i oszczędze­nie mu nad­miernego stre­su. Jak moż­na by dokład­niej określić to założe­nie?

Bezstre­sowo ale z rozsąd­kiem

Gdy­by teorię bezstre­sowego wychowa­nia ułożyć w punk­tach, mogły­by one wyglą­dać następu­ją­co:

• Nie biję, ale karzę

Kary cielesne są zde­cy­dowaniem zbyt dużym stre­sem dla każdego dziec­ka. Co więcej – narusza­ją jego god­ność i poczu­cie bez­pieczeńst­wa. Nic nie uspraw­iedli­wia klap­sa ani innych form prze­mo­cy fizy­cznej. Nie oznacza to jed­nak, że dziecko nie ma ponosić żad­nych kon­sek­wencji swo­jego zachowa­nia. Pociecha, która spec­jal­nie zbi­je wazon mamy  (na przykład ze złoś­ci), jak najbardziej powin­na otrzy­mać karę, i mówiąc wprost, doz­nać małej daw­ki stre­su. Kara w postaci zakazu oglą­da­nia bajek jest jak najbardziej uza­sad­niona. Według ogól­nie pojętej teorii bezstre­sowego wychowa­nia – powin­no się „zrozu­mieć” złość mal­ca. Patrząc jed­nak rozsąd­nie – musi on ponieść kon­sek­wenc­je. Co nie oznacza bicia.

• Pod­noszę głos, ale nie obrażam

Zgod­nie z przyję­ta teorią bezstre­sowego wychowa­nia, mama, której ulu­biony wazon zostanie rozbity przez oga­r­nięte złoś­cią dziecko, powin­na spoko­jnie poz­bier­ać szkło i – peł­na zrozu­mienia dla dziecię­cych emocji – włączyć mal­cowi rozluź­ni­a­jącą bajkę. Z punk­tu widzenia wychowa­nia pełnego nad­miernego stre­su, może wyzwać dziecko od naj­gorszych. Oba stanowiska są prze­sad­zone. Patrząc przez pryz­mat rozsąd­nego wychowa­nia, mama pod­nie­sionym tonem każe dziecku wyjść z poko­ju i infor­mu­je go, że w związku z kup­nem nowego wazonu, nie będzie pieniędzy na obiecane lody. To dla dziec­ka niewąt­pli­wie stres – ale nie jest ono upoko­r­zone i się nie boi. Ponosi nat­u­ralne kon­sek­wenc­je swo­jego zachowa­nia.

• Moje dziecko jest ważne, ale szanu­ję innych

Roz­pa­tru­jąc kole­jny przy­padek – tym razem mamy, która prze­by­wa z dzieck­iem w piaskown­i­cy. Jej pociecha syp­ie piask­iem w inne dzieci. Na proś­by o pow­strzy­manie dziec­ka, mama wychowu­ją­ca dziecko „bezstre­sowo” oburza się – w końcu to tylko dziecko, nie wie, że tak nie wol­no. Albo, jeśli sto­su­je tech­ni­ki nad­miernie stre­su­jące – wyciąg­nie mal­ca za rękę i zacznie na niego krzy­czeć, doprowadza­jąc do płaczu. Tym­cza­sem, zgod­nie z pier­wot­ną kon­cepcją bezstre­sowego wychowa­nia, praw­idłowa reakc­ja to ta, w której dziecko jest infor­mowane przez mamę, że nie wol­no tak się zachowywać i ostrze­gane, że dal­sze sypanie spowodu­je koniec zabawy. Oczy­wiś­cie następ­nym krok­iem musi być spełnie­nie groź­by. Ponown­ie – kon­sek­wenc­je, ale nie pub­liczne upokarzanie.

To bard­zo łatwe

Wbrew pozorom, bard­zo łat­wo jest wprowadz­ić „prawdzi­we” bezstre­sowe wychowanie. Wystar­czy trak­tować mal­ca z sza­cunkiem, jed­nocześnie pokazu­jąc mu, że niepraw­idłowe zachowanie zawsze przynosi pewne skut­ki. Z pewnoś­cią będzie to wychowanie… bez (nad­miernego) stre­su.